اهمیت تنگه هرمز

فرارو- در پی افزایش تنش‌ها میان جمهوری اسلامی ایران و اسرائیل، موضوع احتمال بسته شدن تنگه هرمز بار دیگر در صدر توجهات رسانه‌ای و سیاسی جهان قرار گرفته است. این گذرگاه راهبردی، نه تنها گلوگاه اقتصادی برای صادرات انرژی است، بلکه تنگه هرمز، ابزاری کلیدی در سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود. تشدید زمزمه ها، در خصوص بستن این تنگه در شرایط بحرانی، با ابعادی سیاسی و اقتصادی همراه خواهد بود.

به گزارش فرارو، چرخه حمله و پاسخ، بین ایرام و اسرائیل با ابعادی بی‌سابقه، در حال انجام است؛ موضوعی که با میلیاردها دلار خسارات، اقتصاد و بازار انرژی را تحت‌تأثیر قرار داده است. 

چرا تنگه هرمز اهمیت دارد؟

تنگه هرمز ویژگی‌های استراتژیک منحصر به فردی دارد. این تنگه در واقع یک گذرگاه دریایی باریک، با عرض تنها حدود ۳–۴ کیلومتر و عمق محدود است. این ابعاد خاص مسیر کشتی رانی را محدود و همزمان خاص می کند. تنگه هرمز یکی از مهم‌ترین گلوگاه‌های انتقال نفت و گاز جهان است. روزانه حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی، معادل یک پنجم مصرف جهانی، از این مسیر عبور می‌کند

از نظر نظامی، ایران با تجهیز خود به مین‌های دریایی، موشک‌های ضدکشتی و قایق‌های تندرو، ظرفیت بالایی در آسیب زدن یا مسدود کردن این آبراه دارد. همچنین، تجربه تاریخی جنگ نفتکش‌ها در دهه ۱۹۸۰ نشان داده ایران توانایی اعمال اختلال محدود یا موقت در این محدوده را دارد؛ اختلالی که می تواند به سرعت بر بازار انرژی و اقتصاد موثر باشد

پیامدهای اقتصادی و تاثیر بستن تنگه هرمز بر  بازار انرژی

بستن تنگه هرمز بدون شک بر بازارهای انرژی موثر است. پس از آغاز درگیری‌ها و حتی پیش از بستن تنگه هرمز، نفت برنت نزدیک به ۷ درصد افزایش قیمت داشت. مؤسسه‌های مالی اشاره می‌کنند که بسته‌شدن کوتاه‌مدت تنگه، افزایش ۸ تا ۳۱ دلار در قیمت هر بشکه نفت را در پی خواهد داشت؛ امری که افول سریع بازارها را نیز به همراه خواهد داشت . برخی تحلیلگران، معتقدند افزایش قیمت تا ۱۵۰ دلار در حالت اختلال کامل محتمل است. برخی اختلال ها در حمل و نقل دریایی نیز رخ داده است. برخی بیمه گران، هزینه بیمه کشتیها را تا ۳۶۰٪ افزایش داده‌اند (بطور ویژه در مسیر تنگه هرمز و عمان). همچنین گزارش‌های رسمی حاکی از خروج مسیر کشتی‌ها از این منطقه به‌دلیل تهدید مین‌ها یا حملات پهپادی است.

در صورت بسته شدن تنگه هرمز، عبور نفت قطر و امارات از طریق LNG نیز کاهش پیدا می کند و اروپا متحمل شوک قیمتی و عدم‌ثبات تأمین گاز می‌شود .ریسک توقف نفت خام چین یا کشورهای آسیایی نیز جدی‌تر شده است و نشانه‌گیری مستقیم بازارهای صادراتی ایران به چین نیز تضعیف می‌شود . افزون بر این ها بر اساس برخی تحلیلها، افزایش شدید هزینه‌های انرژی، احتمال ایجاد موج دوم تورم جهانی را برمی‌انگیزد .

 موضع‌گیری‌های رسمی و غیررسمی درباره بستن تنگه هرمز از سوی ایران

در هفته‌های اخیر برخی چهره‌های سیاسی و نظامی در ایران، احتمال بستن تنگه هرمز را به عنوان ابزار فشار علیه غرب مطرح کرده‌اند. احسان خاندوزی، وزیر پیشین اقتصاد ایران، پیشنهاد داد که ایران باید تردد نفتکش‌ها از تنگه هرمز را به‌طور کامل کنترل کرده و اجازه عبور را مشروط به منافع ملی خود کند. سردار اسماعیل کوثری، از نمایندگان مجلس و فرماندهان پیشین سپاه، نیز در مصاحبه‌ای تاکید کرد که 'بررسی بستن تنگه هرمز در دست اقدام است و ایران در واکنش به تجاوزات دشمن، دست بسته نخواهد بود'. این اظهارات تاکنون واکنشی رسمی از سوی دولت نداشته اما فضای سیاسی کشور را متأثر ساخته است.

واکنش‌های سیاسی در ایالات متحده آمریکا

در کنگره آمریکا، برخی سناتورهای کلیدی نسبت به پیامدهای بسته‌شدن تنگه هرمز و درگیری نظامی با ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. سناتور تیم کین، با ارائه طرحی تلاش کرد اختیارات رئیس‌جمهور را برای مداخله نظامی در بحران‌های خاورمیانه محدود سازد. سناتور برنی سندرز و ایلیزابث وارن نیز در موضع‌گیری‌هایی پیشین، نسبت به خطر جنگ با ایران هشدار داده و بر لزوم نظارت کامل کنگره بر تصمیمات نظامی تأکید کرده‌اند. گرچه دولت بایدن تاکنون مستقیماً به تهدید تنگه هرمز واکنش نشان نداده، اما نیروی دریایی آمریکا حضور خود در منطقه را تقویت کرده و آماده مقابله احتمالی است.

واکنش بریتانیا و اتحادیه اروپا

در بریتانیا، ریچل ریوز، مسئول امور مالی حزب کارگر در دولت سایه، در سخنانی اعلام کرد که بسته‌شدن احتمالی تنگه هرمز می‌تواند منجر به شوک نفتی جهانی و افزایش تورم در اروپا شود. وی تأکید کرد اگر حزب کارگر به قدرت برسد، حفظ مسیرهای حیاتی کشتیرانی را در سیاست خارجی در اولویت قرار خواهد داد. در سطح دولت، نخست‌وزیر ریشی سوناک و وزارت دفاع بریتانیا نیز اعلام کرده‌اند که حضور نیروهای دریایی بریتانیا در منطقه برای حفظ امنیت تنگه هرمز افزایش خواهد یافت. همچنین سازمان دریانوردی بریتانیا و یونان از کشتی‌ها خواسته‌اند پیش از عبور از منطقه، مسیرهای خود را ثبت و هماهنگی امنیتی انجام دهند.

دیگر واکنش‌های بین‌المللی و تحلیل‌ها

اتحادیه اروپا و کشورهای صادرکننده نفت نظیر عربستان سعودی و امارات متحده عربی، نسبت به تبعات بسته‌شدن تنگه هرمز هشدار داده‌اند. کارشناسان ژئوپلیتیکی این اقدام را به منزله آغاز تنش فراگیر در منطقه ارزیابی کرده‌اند که می‌تواند قیمت نفت را به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش دهد. 

بستن تنگه هرمز همچنان یکی از مؤثرترین ابزارهای بازدارندگی ایران در برابر فشارهای خارجی محسوب می‌شود. واکنش‌های محتاطانه قدرت‌های جهانی، از جمله آمریکا، بریتانیا و اروپا، نشان می‌دهد که جامعه بین‌المللی این تهدید را جدی تلقی کرده است. با این حال، ملاحظات اقتصادی و پیامدهای جهانی آن، موجب می‌شود که این گزینه تاکتیکی با دقت بسیار در سطوح عالی تصمیم‌گیری ایران بررسی شود. در صورت بسته‌شدن تنگه، جهان نه تنها با بحران انرژی، بلکه با بحران سیاسی گسترده‌ای روبه‌رو خواهد شد.